De Effecten
Op een saxofoon zijn heel veel effecten mogelijk. Hier volgt een overzicht van de meest voorkomende in zowel de klassieke- als jazz muziek.
Meer oefeningen staan in mijn´scale-fitness´1 en sindskort ook 2, uitgave vanGlobal Music Facilities
Vibrato
Wat is het
De golvende beweging van de toon.
Hoe werkt het
Het vibrato ontstaat wanneer je de onderkaak licht op en neer beweegt. Hierdoor is een duidelijke regelmatige golfbeweging in de toon te horen.
Hoe oefen je het
Oefen in het begin met langzame kaakbewegingen om later langzaam het tempo te verhogen.(zie ´scale-fitness')
Circular Breathing
Wat is het.
Het ademen en blazen tegelijkertijd. Dit is een eeuwen oude blaastechniek die nogin vele culturen voorkomt.
Hoe werkt het:
Je bolt de wangen tijdens het blazen en perst, zonder ademsteun, de lucht van uit de wangen in het mondstuk. Tegelijkertijd haal je sneladem door de neus. Je verplaatst dus de functie van de longen naar de wangen.
Hoe oefen je het:
Begin deze oefeningen zonder instrument!
1.Bol je wangen zo groot mogelijk op en pers de luchtnaar buiten. Let er op dat je alleen de lucht van uit je wangen gebruikt en niet uit je longen.
2.Herhaal stap 1 en haal nu tegelijkertijd ook adem door je neus. Dit is de belangrijkste en moeilijkste beweging van de “Circular Breathing”.
3.Herhaal stap 2 en als je wangen leeg zijn blaas dan de lucht uit je longen hier achteraan.
4.Oefen nu de hele cyclus: Blaas de lucht uit je mond, bol tijdens het uitblazen je wangen, stop met blazen en pers de lucht uit je bolle wangen en haal tegelijkertijd adem door je neus. Zodra je wangen leeg zijn ga je weer blazen met de lucht uit je longen.
Als dit allemaal een beetje lukt probeer deze stappen ook eens uit te voeren d.m.v. het blazen door een dun rietje in een glas met water.
Flatterzunge
Wat is het:
Tijdens het blazen produceer je een rollende R, hierdoor ontstaat een trillend geluid in de toon.
Hoe werkt het:
Het puntje van de tongwijst naar boven en trilt tegen je gehemelte. Zet de vleugels van je tong vast tegen de binnenkant van je bovenkiezen en produceer met het puntje van je tong een rollende R. Zorg ervoordat je tong niet tegen het riet aankomt.
Hoe oefen je het:
Oefen dit door een rollende R te maken met je tong en dan langzaam het mondstuk in je mond te schuiven terwijl je dus door blijft rollen met de R. Maak dan je embouchure compleet door de lipspanning en luchtdruk op te voeren en tegelijkertijd met de rollende R een toon te produceren.
Tongslag/Tremolo
Wat is het.
Een ratelend geluid.
Hoe werkt het.
Tijdens het blazen beweegt je tongop en neer in de mond, vlak langs de punt van het mondstuk. De tong komt wel tegen het riet.
Aanzet:
Er zijn diverse manieren van aanzetten b.v. Staccato, Portato, Tenuto.
Maar je kan ook andere manieren van aanzetten produceren door het aanzetpunt op je tong te veranderen.
1.Van het puntje van je tong naar het midden, of het zelfs
2. zonder tong aanzetten met een luchtstootje.
3. Met de achterkant van je tong( Keelaanzet) tegen het gehemelte of
4. met het puntje van je tong tegen het gehemelte achter je voortanden en dan niet tegen het riet aankomen.
Probeer maar eens en bepaal zelf of je met het resultaat iets kunt wat bij jouw muzikale smaak past.
Tip; om te weten waar je tong het riet raakt, maak je de rand van het riet met viltstift zwart. Zet nu één keer aan met dit riet en de nog natte inkt laat een streep achter op je tong.
Dubbele tongslag
Wat is het.
Afwisselend aanzetten met de tong en keel.
Hoe werkt het
Een ‘Tu’ klank voor de tong- en een ‘Kuh’ klank voor de keelaanzet.
Hoe oefen je het.
1.Oefen dit zonder saxofoon door de volgende keel- en tong klanken te maken. TuKuhTuKuh etc.
Let er op dat de keel aanzet(Kuh) iets meer kracht nodig heeft dan de tong aanzet.
2.herhaal stap 1 maar nu met het saxofoonmondstuk in je mond, maak nog geen saxofoongeluid.
3. herhaal stap 2 voer de luchtdruk en lipspanning op zodat er een toon ontstaat tijdens het voordurend maken van de keel en tongklanken.
4. Er is ook een driedubbele tongslag: TuKuhTeTuKuhTe etc
Slap tongue
Wat is het
Een percussieve “klak” klank.
Hoe werkt het.
Druk je tong stevig tegen het riet en trek hem krachtig los. Je tong blijft nu een beetje tegen het riet aanplakken. Door het lostrekken ontstaat de “klak” klank, waarbij de toonhoogte duidelijk hoorbaar is.
Van belang is dat je iets meer tong dan normaal tegen het riet aan plaatst.
Hoe oefen je het
Oefen eerst alleen met een rietje. Plak het riet tegen je tong aan en trekt het los.
MouthRahm(open slap)
Wat is het
Een percussieve“klak” Klank.
Hoe werkt het
Is het hetzelfde als een “slap-tongue” je trekt nu alleen je onderlip en kaak los van het riet. Je mond staat dus na de Mouth Rahm open.
Hoe oefen je het
Zie “Slap Tongue”
Growl
Wat is het.
Dat is het karakteristieke scheurende saxofoongeluid in de popmuziek.
Hoe werkt het.
Dit geluid is een combinatie van het saxofoongeluid en het zingen of schreeuwen door de saxofoon.
Hoe oefen je het
Om dit te leren begin je met zingen of schreeuwen door de saxofoon nog zonder het saxofoongeluid. Voer langzaam de lucht- en lipspanning op zodat het saxofoongeluid en je stem samenklinken. Bij een Growl doet de toonhoogte er niet echt toe, als je maar niet dezelfde toon zingt. Het mooiste resultaat krijg je door hoog te spelen en laag te zingen.
Zingen
Je kunt natuurlijk ook op een gefixeerde toonhoogte zingen en spelen tegelijkertijd. Wat je zingt, kan dus echt als een tweede stem klinken bij je saxofoontoon.
Top-Tones
Wat is het
Een saxofoon kan veel hoger dan de Fis’’’ . Dit noem je “Top-tones” of “altissimo”
Hoe werkt het
Door het overblazen van de toon kan je de boventonen aanspreken, deze geven je de mogelijkheid om heel hoog te spelen.
Hoe oefen je het.
1. Probeer met de volgende greep(X C5) een zo hoog mogelijke pieptoon te spelen. Houdt hem vast en laat hem na een paar seconden langzaam naar beneden glijden. Dit doe je door het open zetten van je keel,als bij het gapen.
2.Probeer met bovenstaande greep meerdere hoge tonen te spelen en van de ene naar de andere te glijden. Dit doe je door je keelholte afwisselend open en dicht te zetten. Houdt de onderkaak ontspannen. Probeer simpele liedjes te spelen met één greep.
3. Speel een lage Bes en probeer de boventonen te treffen. Gebruik hiervoor de boven getrainde keelspieren.(zie verder in 'scale-fitness')
Multi-phonics
Wat is het.
Multi-phonics zijn meerklanken
Hoe werkt het.
Het is mogelijk om op een saxofoon meer dan één klank tegelijkertijd te spelen. Veel van deze “multiphonics” worden gebruikt in de moderne muziek, de klank is meestal niet echt zuiver maar het geeft een prachtig effect..
Hoe oefen je het.
Wil je er meer uit proberen gebruik dan het boek:
“Les sons multiples aux saxophones” van Daniel Kientzy (uitgever: Salabert)
Bisbigliando
Wat is het.
Een vibrato- en trillerachtig effect.
Hoe werkt het.
De vibrato- en trillerachtige beweging gaat niet met de mond(kaak) maar met een klep of greep.
Bisbigliando klinkt als een triller alleen de afstand van de triller is nu zo klein mogelijk. Je trilt dus met een toon die net even een andere kleur heeft maar wel dezelfde toonhoogte. BV.Speel een A en tril met klep 4.
Hoe oefen je het.
Voorbeelden. Wil je er meer proberen raadpleeg dan :Hello!Mr Sax van Jean-marie Londeix (Leduc)
Tremolo
Dat is een triller met een grotere afstand dan een secunde.
Dubbel triller
Wat is het
Een zeer snelle triller
Hoe werkt het
Waarbij twee vingers op één klep afwisselend trillen. Dit is slechts mogelijk bij een klein aantal trillers.
Hoe oefen je het.
Tril afwisselend met duim en wijsvinger van de rechterhand op de F-klep.
Sons de Trompette
Wat is het.
Trompet spelen op de hals van de saxofoon.
Hoe werkt het.
Verwijder het mondstuk en speel met een trompetembouchure op de kale hals. Met de embouchure en het gebruik van de kleppen kan je de toonhoogte beïnvloeden.
Hoe oefen je het.
Wil je hier meer van weten kijk dan in het boek: “Hello! Mr Sax” van Jean-marie Londeix ( uitgever; Leduc)
Percussieve geluiden
De saxofoon kan allerlei leuke slagwerk geluiden maken.
B.V.
1.met je vingernagel tegen het riet aan tikken
2.zonder te blazen een toonladder van C van c’’ naar c’naar beneden spelen ; door het dicht drukken van de kleppenhoor je de resonantie van de toonhoogte in de buis.(Key-click)
3.Sis geluiden. Zonder geluid evt met grepen.
4.Zoen geluiden. Maak een zoen geluid met je mond, zorg dat het puntje van je mondstuk in je mond zit. Het geluid wordtdan versterkt door de buis.
Glissando
Wat is het.
Het glijden van de ene naar de andere toon.
Hoe werkt het.
Er zijn twee soorten glissandi. 1.Een chromatisch glissando.
2.Een glijdend glissando met embouchure en kleppen.
Dit laatste glissando werkt van laag naar hoog als volgt: Speel de begin toon en laat de eerst volgende klep zeer langzaam op komen. Zodra de toon begint te stijgen laat je het embouchure zakken en de rest van de kleppen langzaam omhoog komen. Als de afstand tussen de greephoogte en de werkelijk klinken toonhoogte ongeveer een terts bedraagt, dan probeer jede klank met je keel(O, A, I klank)om hoog te laten glijden je vingers laten de kleppen behoedzaam verder omhoog komen.Het soepel gladde glissando ontstaat dus doordat de embouchure toonhoogte achter loopt bij de greep toonhoogte .Van hoog naar laag kan ook, begin dan eerst met het embouchure en laat de grepen later komen.
Kwarttonen
Wat is het.
De halve toonafstanden tussen de kleine secundes.
Hoe werkt het.
Tussen de halve toonafstanden zijn nog kleinere afstanden mogelijk,.
Hoe oefen je het.
Met speciale grepen.Zie ‘Hello Mr Sax’.
Alternatieve greep
Wat is het.
Verschillende grepen voor dezelfde toon.
Hoe werkt het.
Deze grepen worden gebruikt om de toon een andere kleur te geven. Je kan ze ook gebruiken als hulpgreep of als correctiegreep voor de stemming. Het afwisselen van een alternatieve greep en een basisgreep wordt vaak gebruikt als effect in de Jazz muziek.
Hoe oefen je het.
